گیاه رازک و کاربرد آن در صنایع نوشیدنی

رازک(Hops)

رازک گیاهی با نام علمی Humulus Iuplus و با نام عمومی Hops که به عربی حشیشه الدینار نامیده می شود ،گیاهی است علفی ،چند ساله ،بالا رونده و از خانواده کانابیناسه که دارای مصارف صنعتی و پزشکی فراوانی می باشد.

رازک از گیاهان پر استفاده و پرکاربرد در صنعت دلستر و نوشیدنی است و از عصاره آن به عنوان طعم دهنده در غذا و صنعت نوشابه سازی استفاده می‌شود. قسمتهای مورد استفاده این گیاه، مخروط‌های ماده (گل‌های ماده) آن است که دارای بو معطر و مطبوع با طعم تلخ است . و برخی اوقات، اثرات آرامبخش در افرادی که رازک می چیدند، مشاهده شده است. در زمان های قدیم، از گلهای رازک، به عنوان مُسکن استفاده می کردند و به منظور رفع مشکلات عصبی، گل های رازک را در بالش می گذاشتند. درمان بی خوابی، آرام کننده تمایلات جنسی، خاصیت اشتها آور، تقویت معده، خاصیت مسهل و خاصیت ضدعفونی کنندگی از خواص رازک است.

مشخصات گیاه رازک

رازک گیاهی علفی، چندساله، بالا رونده از رسته گل سرخ، تیره شاهدانگان با ریشه‌ای عمیق و منشعب است. این گیاه دو پایه (نر و ماده) بوده، اعضای آن پوشیده از تارهای خشن است و رنگ آن از سبز کم رنگ تا سبز تیره متغیر است. گلهای رازک دارای بوی معطر و مطبوع با طعم تلخ است. این گیاه بیشتر در نواحی شمال ایران از جمله گرگان، چالوس، تنکابن، رشت، لاهیجان و آستارا می‌روید و از آن در تهیه و ساخت آبجو ،صنعت دلستر و نوشیدنی استفاده می شود.

کاربرد رازک در نوشیدنی

عصاره رازک جز مهم و جدا نشدنی نوشیدنی مالت و ماءالشعیر به حساب می آید. در واقع از زمانی که شناخت بر روی رازک (Humulus lupulus) یا HOPS بیشتر شد، تنها برای خواص درمانی خاص، مانند رفع بی خوابی و یا مشکلات مرتبط با استرس و اضطراب مورد استفاده قرار نگرفت. البته بسیاری از کسانی که می خواهند خواب خوبی داشته باشند یا استرس اکسیداتیو سلول های مغز خود را کاهش دهند، یا از خطرات مرتبط با اختلالات مغز جلوگیری کنند به سراغ نوشیدنی مالت و ماءالشعیر می روند.

عصاره رازک موجود در نوشیدنی مالت و ماءالشعیر نه تنها برای فواید دارویی در کاربرد گسترده ای از صنایع غذایی نیز مورد استفاده واقع می شود، بلکه با کشف دو ماده شیمیایی ضد عفونی در آن به اسامی هومولون و لوپولون، از آن برای کنترل و کاهش مدت زمان فاسد شدن مواد غذایی و نوشیدنی ها استفاده شد.این دو ماده باکتری های مرتبط با فساد مواد غذایی را هدف قرار می دهند و کمک می کنند تا نوشیدنی مالت در عین پایدار ماندن، دارای مواد نگهدارنده شیمیایی مضر نباشد. در حقیقت، در گیاه رازک یک ماده تلخ به همراه کولین و آسپاراژین وجود دارد. مواد موثر هومولون و لوپولون از مواد آلفا زرین، و بتا رزین موجود در بدنه رازک استخراج می شوندبا توجه به اینکه مقاومت و تاثیرات نامناسب نگهدارنده های مصنوعی در بدن انسان و حتی برای ماده غذایی مورد نظر نظیر نوشیدنی مالت می تواند عارضه آفرین باشد، از این رو تلاش بسیاری از متخصصان بر این بوده است تا جایگزین گیاهی مناسب تری را برای ارتقا عمر و دوام یک نوشیدنی، یا ماده خوراکی بیابند. رازک راه چاره عمده این مشکلات است. این کشف در سال 1500 میلادی در کارخانه های آبجوسازی انگلیس روی داد. محققان این حوزه در این دوران متوجه شدند که گیاه رازک، به عنوان یک نگهدارنده فوق العاده عمل می کند و عوارض محدودی هم دارد؛ که طبق کاربرد عصاره آن داخل نوشیدنی مالت یا ماءالشعیر و آبجو، بسیار محدود و نزدیک به صفر می باشند. همچنین گیاه رازک دارای قابلیت ضد باکتریایی نیز می باشد و از این رو عصاره‌ی آن یک دارو ضد میکروبی قوی به حساب می آید.

خواص رازک (طبیعت و خواص درمانی)

طبع رازک سرد است. برخی از مهمترین خواص رازک و فواید درمانی آن به شرح زیر می باشد:

رازک دارای خاصیت آرام بخش بوده، کمک به رفع بدخوابی، برطرف نمودن استرس و خاصیت مسکن از مهمترین خواص رازک است. این گیاه دارای موادی است که فعالیت‌های بدن و دمای بدن را کاهش می‌دهد و ماده کتامین را در بدن افزایش داده، که تمام این عوامل باعث خواب‌آلودگی می‌شود و اثرات آرام‌بخش دارد، در نتیجه گیاه رازک، گیاهی بی‌نظیر برای تسکین اضطراب است و باعث ایجاد آرامش و خواب راحت می‌شود.

رازک دارای موادی است که مشابه هورمونهای زنانه بوده، از این رو گیاهی مفید برای زنان در دوران یائسگی که میزان هورمونهای زنانه کاهش پیدا کرده است، میباشد. نتایج تحقیقات نشان می‌دهد مصرف روزانه عصاره رازک، به دلیل دارا بودن استروژن‌های گیاهی بر کاهش علائم ناشی از یائسگی مانند گرگرفتگی موثر است.

رازک دارای مواد آنتی اکسیدان فراوان بوده، دارای خاصیت ضد سرطان است. به ویژه مصرف این گیاه در کنترل و درمان سرطان سینه بسیار مفید می باشد. امروزه از عصاره گیاه رازک در ساخت داروهای ضد ایدز استفاده می شود.

از دیگر خواص رازک، کمک به جوانسازی سلولهای پوست بوده، آنزیم کلاژناز موجود در این گیاه، باعث به تعویق افتادن چین و چروک پوست شده، قابلیت ارتجاعی پوست را افزایش میدهد.کمک به درمان انقباضات روده ای، بیماری سل و التهاب مثانه از خواص رازک در طب سنتی است.

مواد موثر و ترکیبات موجود در گیاه رازک

رازک حاوی بسیاری از مواد معدنی، املاح و ویتامین های می باشد. سایر ترکیبات موجود در این گیاه عبارتند از: